علت بوی بد دهان و راه‌های درمان آن

تا به حال برایتان پیش آمده که هنگام صحبت کردن، ناگهان افراد از شما روی برگردانند یا بچه‌هایتان هنگام بوسیدنشان از شما بخواهند این کار را نکنید؟ بوی بد دهان، که از نظر پزشکی هالیتوز نامیده می‌شود، می‌تواند ناشی از عادات بهداشتی نامناسب دندان و ممکن است نشانه‌ای از سایر مشکلات باشد. بوی بد دهان علائم ساده‌ای دارد همانند نفس بد بو، خشکی دهان و سفیدی زبان. برای علت بوی بد دهان دلایل بسیار زیادی موجود است که در این مقاله به بررسی آن‎ها پرداختیم. با طبیبی نو همراه باشید!

بوی بد دهان یا هالیتوز چیست؟

بوی بد دهان که هالیتوز نیز نام دارد، بیشتر توسط باکتری‌های تولید کننده گوگرد ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها به طور معمول در سطح زبان و در گلو زندگی می‌کنند. گاهی اوقات، این باکتری‌ها با سرعت بسیار بالایی مشغول به تجزیه پروتئین‌های دهان شده که همین امر، موجب آزادسازی ترکیبات گوگرد بدبویی در دهان و گلو می‌شود. علت بوی بد دهان ممکن است فعالیت باکتری‌های دهان و  دندان باشد ولی خوشبختانه هالیتوز عفونی نیست. حدود 2.4 درصد از جمعیت بزرگسال جهان از این مشکل رنج می‌برند.

علائم بوی بد دهان

علائم هالیتوز در برگیرندۀ موارد زیر می‌باشد:

• پوشش سفید روی زبان به خصوص در عقب آن
• خشکی دهان
• چکیدن مخاط
• بوی بد دهان صبحگاهی
•  سوزش زبان
• بزاق غلیظ
•  نیاز دائمی به پاکسازی گلو
• طعم ترش و تلخ فلزی ثابت

چرا به بوی بد دهان دچار می‌شویم؟

بوی بد دهان از چیست؟ آیا منشا بوی بد دهان فقط دهان است؟ منابع باکتریایی زیادی در دندان‌ها وجود دارد اما بهداشت آن تنها علت بوی بد دهان شما نیست. در ادامه برخی از انواع هالیتوز را شرح می‌دهیم. 

یکی از سیستم‌های طبقه‌بندی هالیتوز را به دو بخش داخل دهانی و خارج دهانی تقسیم می‌کند و علت بوی بد دهان را نیز شرح می‌دهد.

هالیتوز داخل دهانی

این نوع هالیتوز در 90 درصد مواقع ایجاد شده و ممکن است موقت باشد چرا که در اثر عوامل غذایی (مانند سیر و پیاز) نیز ایجاد می‌شود.

هالیتوز خارج دهانی

در 4 تا 10 درصد موارد گزارش شده است. این نوع هالیتوز ناشی از منبعی غیر از حفره دهان، از جمله آسیب‌های بینی، گلو یا بیماری‌های سیستمیک است. علت عود هالیتوز خارج دهانی خود به انواعی تقسیم می‌شود.

• عفونت‌های گلو
• عفونت‌های بینی
• عفونت‌های تنفسی
• اختلالات معده
• بیماری‌های سیستمیک
• اختلالات متابولیک
• دارو
• غذا

سیستم طبقه‌بندی دیگری نیز وجود دارد که میازاکی در سال 1999 آن را مطرح ساخت و یکی از پرکاربردترین طبقه‌بندی‌های موجود می‌باشد. نکته‌ای که باید بدانید آن است که این سیستم به طور جهانی پذیرفته نشده است. با این حال، تقسیم‎بندی میازاکی به این شرح می‌باشد.

هالیتوز فیزیولوژیکی

پوسیدگی در حفره دهان که عمدتاً از زبان پشتی خلفی منشأ می‌گیرد به دلیل آسیب‌دیدگی دهان و دندان نیست.

هالیتوز پاتولوژیکی

این نوع هالیتوز، عملکرد نامناسب باکتری‌های دهان و دندان است که امکان دارد با پوشش ناسالم زبان، همراه با عواملی مانند بیماری پریودنتال و خشکی دهان نشان داده شود. عواملی که ممکن است علت این نوع هالیتوز باشند، عبارتند از:

• آسیب در بینی، پارانازال یا حنجره
• آسیب در دستگاه ریوی یا دستگاه گوارش فوقانی
• دیابت
• سیروز کبدی
• اورمی
• خونریزی داخلی

هالیتوز کاذب 

در این نوع هالیتوز، بوی بد دهان آشکارا توسط دیگران درک نمی‌شود اما بیمار اصرار داشته که وجود دارد. این وضعیت با مشاوره و اقدامات بهداشت دهان و دندان بهبود می‌یابد.

آیدین و هاروی وودورث در سال 2014 سیستم طبقه‌بندی جدیدی را پیشنهاد کردند که در ادامه آمده است.

هالیتوز فیزیولوژیکی (نوع 0)

دربرگیرندۀ هالیتوز دهان، راه هوایی، معده، مری و هالیتوز ذهنی است که ممکن است در همه افراد سالم در هر ترکیبی وجود داشته باشد.

هالیتوز پاتولوژیک

این نوع هالیتوز حالتی پاتولوژیک داشته که مربوط به آسیب‌دیدگی قسمتی از اندام‌ها می‌باشد. این هالیتوز به پنج نوع تقسیم‌بندی می‌شود:

نوع 1: هالیتوز دهان

گازهای بدبو که به دنبال پوسیدگی پروتئین و گلیکوپروتئین توسط میکروبیوتای دهان به وجود می‌آیند. اغلب از زبان پشتی خلفی ناشی می‌شوند، اما ممکن است به دلیل رکود پلاک یا التهاب لثه نیز باشند.

نوع 2: هالیتوز راه هوایی

گازهای بدبو که در اثر شرایط مختلف تنفسی (رینوسینوزیت، ورم لوزه‌ها، فارنژیت، حنجره، برونشیت یا ذات‌الریه) به وجود می‌آیند، در بازدم نگه داشته شده و از طریق بینی یا دهان بیرون می‌آیند.

نوع 3: هالیتوز معده و مری

گازهای بدبو که از معده از طریق مری به دهان و بینی نشت می‌کنند.

نوع 4: هالیتوز منتقله از طریق خون

مواد شیمیایی فرار در گردش خون، در طی تبادل گاز خارج و در نتیجه بوی بد دهان ایجاد می‌شود. گازها عمدتاً محصولات جانبی فرآیندهای متابولیک بیوشیمیایی هستند.

نوع 5: هالیتوز ذهنی

شکایت ذهنی فرد یا دیگران از بوی بد دهانی که توسط پزشک تأیید نمی‌شود.

خلاصه این بخش: برخی عوامل پاتولوژیک مانند آسیب دهان و دندان در صورت عدم بهداشت مناسب، بیماری‌‌های عفونی دهان، دندان، گلو، نای و غیره و برخی غذاها مانند سیر و پیاز علت بوی بد دهان هستند. از عوامل دیگر می‌توان اینطور نام برد:

• باکتری‌های مفید دندان ( طبیعی است)
• عوامل دندانی: عفونت اطراف دندان، یا بهداشت نامناسب دهان
• خشکی دهان: ناشی از داروها، الکل، استرس یا شرایط پزشکی
• سیگار کشیدن: گرسنگی دهان از کمبود اکسیژن
• رفلاکس اسید و صفرا از معده
• ترشحات بینی: به دلیل سینوزیت مزمن
• نارسایی کلیه
• کارسینوم‌های مختلف
• اختلالات متابولیک
• اختلالات بیوشیمیایی
• مواد غذایی
• بوی بد دهان ناشی از معده
• بوی بد دهان ناشی از حلق

چطور بوی بد دهان را تشخیص دهیم؟

احتمالاً خودتان یا دیگران از این موضوع باخبر شوید، با این حال شما می‌توانید:

1. دستتان را جلوی دهان و بینی خود قرار دهید و بازدم خود را نفس بکشید.
2. جایی نزدیک مچ دستتان را با زبان تر کنید و سپس آن را نفس بکشید.
3. می‌توانید از نزدیکان خود درخواست کنید تا بازدم شما را نفس کشیده و به شما کمک کنند.

دندانپزشک نیز احتمالاً بازدم دهان و بینی شما را بو کرده و بو را بر اساس مقیاس ارزیابی می‌کند. از آنجایی که پشت زبان اغلب باعث ایجاد بو می‌شود، دندانپزشک نیز ممکن است آن را کمی بتراشد. برخی از دستگاه‌ها هم می‌توانند مواد شیمیایی خاصی را که علت بوی بد دهان هستند، شناسایی کنند. اما متاسفانه این ابزارها همیشه در دسترس نیستند.

چگونه بفهمیم بوی بد دهان از معده است؟ متاسفانه هیچ پاسخ قطعی جز مراجعه به دندانپزشک برای این سوال وجود ندارد. بنابراین به شما پیشنهاد نمی‌شود که خودتان به دنبال یافتن دلیل آن بروید.

درمان خانگی بوی بد دهان

علت بوی بد دهان با وجود مسواک زدن چیست؟ اگر بهداشت دندان شما مناسب باشد و مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید، علت بوی بد دهان می‌تواند به رژیم غذایی شما مرتبط باشد. در این صورت، بوی بد دهان نباید مشکل‌ساز باشد.

غذاهای ایجاد کننده بوی بد دهان 

در ادامه خوراکی‌های که نباید پیش از یک ملاقات مهم مصرف کنید آورده شده است:

• سیر و پیاز: سیر و پیاز دو تا از معروف‌ترین‌ موارد هستند. سیر اثر سولفوریک خود را فقط روی زبان باقی نمی‌گذارد بلکه در جریان خون هم می‌رود. در نتیجه اجازه می‌دهد موج ثانویه بو وارد ریه‌ها شود. ترکیبات بدبو گوگرد موجود در پیاز هم در دهان باقی می‌ماند و با بازدم خارج می‌شود.
• قهوه و الکل: نوشیدنی‌های الکلی و قهوه محیطی عالی برای رشد باکتری‌های دهان ایجاد می‌کنند. آن‎ها همچنین اثر خشک‌کنندگی دارند و یکی از علت‌های بوی بد دهان، خشکی آن است. به این ترتیب، نوشیدن آب به طور منظم، به خصوص در وعده‌های غذایی، می‌تواند به خلاص شدن از شر باکتری‌ها و کاهش بوی بد دهان کمک کند.
• ماهی و تن ماهی: پیشنهاد می‌شود پس از خوردن ماهی، دندان‌های خود را مسواک بزنید. جویدن آدامس بدون قند نیز توصیه می‌شود. جویدن آدامس سلول‌های مرده و مواد غذایی را از دندان‌ها، زبان و لثه‌ها شل و جدا و تولید بزاق را تقویت می‌کند.

غذاهای از بین برنده بوی بد دهان

در ادامه خوراکی‌هایی برای از بین بردن هالیتوز آورده شده است:

• آب: این نوشیدنی بدون بو کمک می‌کند تا تکه‌های باکتری غذا از دهان خارج شوند. آب آشامیدنی باعث تولید بزاق می‌شود که به عنوان یک عامل پاک‌کننده ثابت عمل می‌کند.
• آدامس بدون قند: آدامس جویدن، غذا و سلول‌های مرده دندان‌ها، لثه‌ها و زبان را شل، تولید بزاق را تقویت می‎کند و باعث بویی خوش در دهان می‌شود.
• میوه‌ها و سبزیجات: مواد غنی از ویتامین C ، محیطی نامناسب برای باکتری‌های دهانی ایجاد می‌کنند. از آنجایی که محصولات ترد از نظر مکانیکی، ساینده هستند، مواد غذایی را از بین دندن‌ها جدا کرده باعث تمیزی دهان و دندان می‌شوند.
• ماست: ماست بدون قند همراه با باکتری‌های پروبیوتیک بسیار مفید است. مصرف دو بار در روز به مدت شش هفته به کاهش سطح ترکیبات سولفیدی که باعث ایجاد بو می‌شوند، کمک می‎کند و بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. 
• گیاهان و سبزیجات: جعفری حاوی کلروفیل است که ممکن است اثر خوشبو کننده در دهان داشته باشد. با این که مصرف گیاهان و سبزیجات بیشتر سنتی و خانگی است، اما مصرف آن‌ها می‌تواند باعث کاهش علت بوی بد دهان شود.

درمان بوی بد دهان با طب سنتی

بوی بد دهان را چگونه از بین ببریم؟ حال که با علت بوی بد دهان و مواد غذایی که باعث کاهش و افزایش هالیتوز می‌شوند، آشنا شدیم، بهتر است به سراغ طب سنتی و راه‌هایی که برای کاهش و درمان این بیماری پیشنهاد می‌کند برویم.

سرکه قرقره کنید.

شستشوی ترکیبی هر نوع سرکه (به خصوص سرکه سیب) با آب به کمک شما می‌آید تا با علت بوی بد دهان مبارزه کنید. هر شب مقدار دو الی سه قاشق سرکه سیب را با آب ولرم مخلوط و سپس پیش از رفتن به رختخواب به مدت دو الی سه دقیقه قرقره کنید.

روغن نارگیل قرقره کنید.

روغن نارگیل دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی است. پیشنهاد می‌شود که یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل را وارد دهان کنید و به مدت 5 الی 0 دقیقه آن را در دهان خود بچرخانید. سپس روغن را آب بکشید، با آب ولرم دندان‌ها را شستشو دهید و به مدت 2 هفته هر روز این کار را تکرار کنید.

چای بنوشید.

نوشیدن چای‌های سبز و سیاه در هنگام صبح می‌تواند به کاهش علت بوی بد دهان کمک کند. می‌توانید چای سیاه را همینطور به صورت دم نکرده و خشک کمی بجویید. این کار به سلامت قلب نیز کمک خواهد کرد. چای سبز نیز خاصیت ضد میکروب داشته و عوامل ایجاد کننده بوی بد را از بین می‌برد.

جعفری بجویید.

مقداری برگ تازه جعفری تهیه کنید و آن را با کمی آب بجویید. جعفری علاوه‌بر کاهش بوی بد دهان، برای سلامت دستگاه گوارش نیز مفید می‌باشد. این گیاه کاملاً ضد باکتری است و میزان اندکی از آن هم در طول روز می‌تواند به هدف شما کمک کند.

با جوش شیرین دهان خود را بشویید.

می‌توانید کمی جوش شیرین را با آب ولرم ترکیب کنید و با این محلول هر صبح دهان و دندان خود را بشویید. روش دوم آن است که مسواک خود را اندکی داخل پودر جوش شیرین کرده و دندان‌های خود را به جای خمیر دندان با جوش شیرین پاک کنید. این کار باکتری‌های غیرمفید دهان و دندان را از بین می‌برد و باعث سفیدی دندان‌ها نیز می‌شود.

درمان دارویی بوی بد دهان

زمانی که درمان‌ها خانگی و سنتی برای از بین بردن علت بوی بد دهان کافی نبودند، لازم است که با تجویز پزشک یا دندانپزشک، داروهایی برای شما تهیه شود. برخی از این داروها عبارتند از:

• قرص‌های پروبیوتیک
• قرص کلروفیل
• آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند مترونیدازول)
• داروهایی برای کاهش اسید معده (مانند رانیتیدین و سایمتیدین)

نکته: توجه داشته باشید که تمام داروهای نام برده شده تنها با تجویز پزشک می‌تواند مفید واقع شود و در غیر این صورت ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری نیز داشته باشند.

چطور از بوی بد دهان پیشگیری کنیم؟

به منظور رفع بوی بد دهان برای همیشه به شما پیشنهاد می‌شود: 

• بعد از غذا مسواک بزنید.
• حداقل یکبار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
• به هنگام مسواک زدن شستشوی زبان را فراموش نکنید.
• دهان خود را مرطوب نگه دارید.
• از تنباکو (سیگار و قلیان) دوری کنید.
• آب فراوان بنوشید.
• کافئین، غذاهای تند یا الکل زیاد مصرف نکنید.
• برای تولید بزاق بیشتر، آدامس بجوید یا آب نبات بدون قند را بمکید.
• رژیم غذایی خود را تغییر دهید.
•  از غذاهایی مانند پیاز و سیر که باعث بوی بد دهان می‌شوند، دوری کنید.
• مسواک خود را تعویض کنید.
• به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

چه زمانی بوی بد دهان را به پزشک اطلاع دهیم؟

اگر موارد گفته شده در بخش قبل را انجام دادید و با گذشت دو تا سه هفته همچنان هالیتوز شما از بین نرفته بود، باید این را یک پرچم قرمز برای سلامتی خود در نظر بگیرید. به سرعت به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. چرا که امکان دارد مشکلی جدی برای سلامت شما به وجود آمده باشد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• سرطان
• GERD (رفلاکس معده شدید)
• عفونت دندان و دهان
• عفونت گلو
• مشکلاتی در دستگاه گوارش
• آلرژی
• دیابت

در درمان بوی بد دهان تعلل نکنید!

در اکثر مواقع، دندانپزشک شما علت بوی بد دهان شما را کشف و آن را درمان می‌کند. اما اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دهان شما سالم است و بوی بد منشأ دهانی ندارد، ممکن است برای تعیین منشأ آن بو و کنترل آن به پزشک متخصص یا عمومی ارجاع داده شوید. به این ترتیب توصیه می‌شود برای سلامتی خودتان، درمان آن را جدی بگیرید و با متخصص در این باره صحبت کنید. طبیبی نو با افتخار، بهترین پزشکان در سراسر کشور را در لیست پزشکان خود دارد و شما می‌توانید تنها با چند کلیک ساده به بهترین مشاوران ما به صورت رایگان متصل شوید.

سوالات متداول

• ایا بوی بد دهان می‌تونه نشانه بیماری‌های خطرناکی باشه؟

متاسفانه پاسخ این سوال مثبت است. بوی بد دهان می‌تواند نشانه بیماری‌های سرطان، رفلاکس معده، عفونت در بدن و غیره باشد.

• آیا دلیل بوی بد دهان میتونه مصرف دارو باشه؟

بله و به شما توصیه می‌شود که:

1. سرخود دارویی مصرف نکنید.
2. با پزشک خود دربارۀ عوارض داروهای خود مشورت کنید.
3. آلرژ‌ی‌های خود را با پزشک خود در میان بگذارید.

• آیا منشا بوی بد دهان فقط دهان است؟

خیر، بوی بد دهان می‌تواند از سیستم گوارشی یا نشانه‌ای از یکی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد و لزوما از دهان نیست.

منابع:

• https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/halitosis-bad-breath
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bad-breath/symptoms-causes/syc-20350922
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17771-bad-breath-halitosis
• https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/halitosis-or-bad-breath
• https://www.dynamed.com/condition/halitosis#GUID-4A1CE12A-842A-46B9-A526-A415542A9D04
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bad-breath/diagnosis-treatment/drc-20350925
• https://riverfallsfamilydental.com/blog/halitosis-related-to-foods-in-your-diet/
• https://www.webmd.com/oral-health/features/bad-breath-good-and-bad-foods
• https://namnak.com/%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%AF-%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86.p23251
• https://darukade.com/mag/articles/teeth-10/bad-breath-1229